ارتباطات بین فرهنگی

شناسنامه فیلم تصادف

سال ساخت : 2004

ژانر: درام

کارگردان: پل هَگیس¹

نویسنده فیلمنامه: پل هَگیس و رابرت مورسکو²

موسیقی: مارک ایشام³

بازیگران: مت دیلون (گروهبان جان رایان)، رایان فیلیپ (گروهبان تام هنسن)، برندن فریسر (ریک کبوت)، سَندرا بولاک (جین کبوت، همسر ریک)، دان چیدل (کارآگاه گراهام واترز)، جنیفر اسپُسیدو (ریا)، ترنس هووارد (کامرون تایر)، تندی نیوتن (کریستین تایر، همسر کامرون)، لوداکریس (آنتونی)، لارنز تاته (پیتر واترز)، شاوون تاب (فرهاد)، بهار شومخ (دوری)، مایکل پنا (دانیل رویز، قفلساز)، لوریتا دوین (شانیکوآ، سرپرستار)⁴ و .

خلاصه داستان

فیلم "تصادف" یا به نقلی دیگر "تصادم"، مجموعه­ ای از خرده روایت­ها از افرادیست که در شهر لس آنجلس آمریکا در قرن بیست و یکم زندگی می­کنند. داستان فیلم، 36 ساعت از زندگی شخصیت­هایی را روایت می کند که به نوعی در فرآیند داستان به یکدیگر همانند پازل متصل شده ­اند. البته موارد مشابه این سبک فیلمسازی در ایران نیز دیده می­شود. به طور مثال در فیلم "فصل نرگس"، به نویسندگی و کارگردانی نرگس آذربایجانی، ساخته سال 1396، با موضوع اهدای عضو، بیننده با روایت­های کوتاه به هم پیچیده همراه می­شود که برخلاف فیلم "تصادف"، در انتهای داستان، گره­گشایی صورت می­گیرد. داستان فیلم با تصادف کارآگاه واترز و همکارش ریا با یک راننده زن چینی آغاز می­شود. ریا که از تصادف عصبانیست، با دیدن راننده و ملیت او، شروع به دعوای لفظی با وی می­کند. در ادامه، کارآگاه واترز و ریا به صحنه­ جرمی می­روند که یک جوان به قتل رسیده است، سپس داستان با بازگشت به روز قبل، بیننده را با دیگر شخصیت­ها و ارتباطشان با یکدیگر همراه می­کند. مرد ایرانی به نام فرهاد با دخترش دوری برای محافظت از فروشگاهشان، قصد خرید اسلحه دارند که با فروشنده درگیر می­شوند؛ دو جوان سیاه­پوست آنتونی و پیتر، ماشین دادستان کبوت و همسرش با بازی سندرا بولاک را می­ند؛ گروهبان رایان و همکارش هنسن، ماشینی مشابه را توقیف می­کنند، اما به دلیل پس زمینه نژادپرستانه، رایان، با سرنشینان، کامرون تایر (کارگردان تلویزیونی) و همسرش کریستین، که سیاه پوست هستند، رفتار مناسبی ندارد؛ فرهاد با قفلساز به دلیل ناراضی بودن از کارش درگیر می­شود و تصمیم می­گیرد به او شلیک کند؛ رایان با پرستار بیمارستان به دلیل کوتاهی در پذیرش پدرش مشاجره دارد؛ کارآگاه واترز به دلیل عدم توانایی در اثبات جرم پلیس کانکلین (سفیدپوست)، به دلیل سوء پیشینه برادرش بالاجبار با وکیل دادستان مجبور به سازش و مختومه کردن پرونده پلیس خلافکار می­شود و . .

رویکد نظری در فیلم

. این احساسه برخورده، میدونی وقتی تو یه شهر واقعی راه میری حضور آدما رو احساس می­کنی، خواه ناخواه باهات برخورد می­کنن. در لس آنجلس اینطور نیست، ما پشت شیشه و ف پنهان شدیم، خیلی دلمون می­خواد با همدیگه در ارتباط باشیم، تصادف بهانه ­ایه که بتونیم این احساس رو زنده کنیم . »

این مونولوگ ابتدایی فیلم که از زبان کارآگاه واترز بیان می­شود، می­تواند به خوبی محتوای اصلی فیلم را نمایندگی کند. مهاجرت، تفاوت فرهنگی، قوم­گرایی، نژادپرستی، آشفتگی، ناامیدی، ترس، سرخوردگی، کلیشه­ سازی و تبعیض، از نمونه صفاتی هستند که در این فیلم به تصویر کشیده شده است. در حقیقت محوریت اصلی فیلم بر مشکلات و تضادهایی است که شهروندان آمریکایی مهاجر با آن روبرو هستند، هرچند در بخش­های انتهایی، روزنه امیدی برای حل برخی از این تضادهای فرهنگی نمایش داده می­شود. آمریکا کشوریست که پیشینه تاریخی طولانی ­ای ندارد و با از بین رفتن بومیان (سرخپوستان)، سیل عظیمی از مهاجران از اروپا، افریقا و آسیا به امید زندگی بهتر که بعد­ها "رویای آمریکایی" خطاب شد، به این کشور سرازیر شدند. انتخاب لس آنجلس به عنوان محل رویداد داستان نیز به همین منظور صورت گرفته که همانند نیویورک، به دلیل صنعت فیلمسازی هالیوود، از شهرهای مطلوب مهاجران برای یافتن شغل و تضمین آینده به شمار می­رود. از دیدگاه هانتینگتون (1956) و نظریه برخورد تمدن­ها، جهان به هفت تمدن تغییرناپذیر تقسیم شده است، که در سه گروه کلی تمدن غربی، کنفوسیوسی و اسلامی جای می­گیرند. وی در ادامه عنوان می­کند که نزاع­ و درگیری­هایی میان تمدن­های مختلف ایجاد شده، که در اثر آن تمدن­های غربی رو به افول گذاشته و فضا برای رشد تمدن اسلامی باز شده است. در این فیلم نیز کوشش شده تا شخصیت­های داستان در قالب شهروندان یک شهر نماینده ­ای از مردم سراسر جهان با فرهنگ­های مختلف باشند که درگیر تضاد و برخورد شده ­اند. البته عمده این تضاد و برخورد ریشه در پیش­داوری و کلیشه ­هایی دارد که افراد از نژادهای مختلف در ذهن خود جای داده ­اند. به طور مثال فرهاد هنگامیکه مرد فروشنده اسلحه او را عضو القائده خطاب می­کند و به تمسخر می­گوید "نکنه میخوای بفرستی برای اسامه بن لادن"، با خشم به او حمله می­کند. یا در جایی دیگر، دادستان کبوت، با شنیدن اسم یک عراقی آتشفشان، به نام "صدام" بسیار عصبانی می­شود و حتی تعجب می­کند که چرا همچین فردی برای اقدام قهرمانانه ­اش باید تقدیر شود. به طور کلی، سرتاسر فیلم، بر بنیان­های نظری و مفهومی ارتباطات بین ­فرهنگی قرار گرفته که به برخی از آنهادر جدول ذیل با ذکر مثال اشاره می­شود.

نقد فیلم

شیوه و سبک ساخت فیلم، استفاده از نماد بصری برف، محوبودن شهر در ابتدای فیلم، استفاده از تکنیک­ خاص تدوین، تعدد بازیگران و روایتها، همه و همه بیننده را با فیلم خوش ساختی روبرو می کند. اگرچه این سبک تدوین در ابتدا ممکن است بیننده را کمی سردرگم سازد،‌ اما کارگردان به خوبی توانسته،‌ با ساخت و پرداخت جذاب، ارتباط بین شخصیتها را با یکدیگر برقرار می سازد. جدای از تلاش بی بدیل فیلم بر نقض نژادپرستی، مدیریت تضادهای فرهنگی،‌ تشویق به حفظ ارزشهای انسانی و فرهنگی، خود به نوعی بر برخی از کلیشه ها دامن می زند. به طور مثال در مکالمه آنتونی و پیتر در ابتدای فیلم که مخالف توهین و رفتارهای تبعیض آمیز به سیاه پوستها هستند،‌ با دیدن جین که از ترس آن دو دست همسرش را می گیرد،‌ آنتونی میگوید: "میدونی چرا اینکارو کرد،‌ چون ما اسلحه داریم "و بعد شروع به ربودن ماشین میکنند. البته، در نیمه دوم فیلم،‌ به تدریج این عصبیتها، ‌تبعیضها، تضادهای بین فرهنگی با رفتارهای انسانی ترمیم میشود. یکی از مفاهیم نمادین برای این موضوع،‌ نمایش برف در انتهای فیلم می باشد،‌ برفی که در آب و هوای لس آنجلس بسیار نادر است. سفیدی برف که نماد پاکیست، به همراه بارش یکسان بر سر همه،‌ تاکیدی بر هدف فیلم مبتنی بر مدیریت تضادها و بهبود ارتباطات بین فرهنگی در جوامع چندفرهنگی می باشد. رویکرد انسان دوستانه در تعاملات بین فرهنگهای مختلف، فراتر از تفاوتهای قومی،‌ مذهبی، جنسیتی و . راهکاریست که در فیلم پیشنهاد میشود. به طور مثال زمانیکه جین از پله سر می خورد، تنها خدمتکار لاتینش هست که از او مراقبت میکند،‌ با دیدن این رفتار جین به او میگوید "تو بهترین دوست من هستی". یا در جای دیگر، ‌رایان، ‌کریستین را با وجود اینکه شب قبل به دلایل نژادپرستانه آزار داده،‌ از ماشین در حال سوختن نجات میدهد.

از دیگر پیشنهادهای تناقض آمیز در فیلم، پخش دو موسیقی فارسی دختر بویر و تیتراژ آخر فیلم دیده میشود. در متن هر دو آهنگ به برگشت به خانه "خونه خومون" و "find my way home" اشاره می­شود. این مفهوم می تواند از یک جهت اشاره به حفظ روابط بین خانوادگی، برای کسب آرامش و نگاه به دیگران از فرهنگهای مختلف همانند اعضای یک خانواده باشد. هرچند خود می تواند در لایه پنهانتر به تشدید قومگرایی دامن بزند. به این معنا که در آمریکا برای افراد رنگین پوست جایی نیست و باید به کشور خود برگردند.

زیرنویس

1. Paul Haggis
2. Bobby Moresco
3. Matt Dillon, Ryan Phillippe, Brendan Fraser, Sandra Bullock, Don Cheadle, Jennifer Esposito, Terrence Howard, Thandie Newton, Chris "Ludacris" Bridges, Larenz Tate, Shaun Toub, Bahar Soomekh, Michael Peña, Loretta Devine, …
4. Mark Isham
5. Categorization
6. Co-Culture group
7. Scapegoating